SERMO  OCTAVUS

 

De octavo versu: "Verumtamen oculis tuis considerabis et retributionem peccatorum videbis".

 

Sobre el octavo verso: "Nada más mirar con tus ojos, verás la paga de los malvados".

 

Capítulo 1

 

§ 1

 

   Brevius quidem vobis aliquando, dilectissimi, loqueremur, si crebrius id lieeret: quod et vos credimus nonnumquam advertere potuisse. Ceterum quoties, ipsa diei praeoccupante malitia, pluribus forte diebus molestissimum sustinuimus a vestra consolatione et exhortatione  silentium, neminem reor oportere mirari si, tempus ipsum redimere  cupientibus nobis, sermo rarior interdum protractior videatur. Hoc sane nobis actum sit brevi prooemio, ut hesterni pariter hodiernique sermonis, illius quidem prolixitas, huius vero brevitas excusata apud vos habeatur. Vereor siquidem minus gratam forte nonnullis vel illius fuisse, vel istam fore, aut magis utramque quam alteram.

 

    Os hablaría más brevemente, amadísimos, si pudiera hacerlo con más frecuencia; creo que esto también vosotros habéis podido advertirlo alguna vez. Pues, además del peso agobiante de cada jornada, hemos tenido que soportar muchos días el molestísimo silencio de vuestro consuelo y aliento. Por eso creo que nadie podrá extrañarse si, llevado del deseo de ganar tiempo, el sermón, cuanto menos frecuente, debe alargarse más. Vaya por delante este breve exordio para excusarme ante vosotros, a la vez, por la prolijidad del sermón de ayer y por la brevedad del de hoy, pues me temo que para algunos, uno u otro haya resultado menos grato, o más bien los dos.

 

§ 2

 

     Scuto, inquit, circumdabit te veritas eius: non timebis a timore nocturno, a sagitta volante in die, a ne otio perambulante in tenebris, ab incursu et daemonio meridiano. Cadent a latere tuo mille, et decem millia a dextris tuis: ad te autem non appropinquabit. 

 

  Su brazo es escudo y armadura. No temerás el espanto nocturno, ni la flecha que vuela de día, ni la peste que se desliza en las tinieblas, ni la epidemia que devasta al mediodía. Caerán a tu izquierda mil, y diez mil a tu derecha; a ti no te alcanzará.

 

§ 3

 

     Diximus hinc praecedentibus  sermonibus quod dignata est Veritas ipsa largiri, quemadmodum scilicet fidelem animam interim quidem a tentationibus, postmodum vero a difficultatibus tueatur. Quae tamen utraque brevius quidem in alio Psalmo idem iste Propheta commendans: In te, inquit, eripiar a tentatione, et in Deo meo transgrediar murum, quod ipso nimirum duce, nec hic gradiens offendiculum, nec egrediens hinc  obstaculum pateretur. In altero ergo crebra ereptio, in altero plena iam et secura liberatio designatur. Nam in hoc sane tertio quod adiungit: Verumtamen oculis tuis considerabis, etiam felicitatis non modicae promissionem arbitror contineri. Cadent, inquit, a latere tuo mille, et decem millia a dextris tuis: ad te autem non appropinquabit. Verumtamen oculis tuis considerabis. Ita oro, Domine, ita fiat: cadant illi, et non cadam ego; paveant illi, et non paveam ego; confundantur illi, et non confundar ego.

 

   A partir de aquí hemos expuesto en los sermones precedentes lo que la misma Verdad se ha dignado brindarnos: cómo defiende al alma fiel ahora en las tentaciones y después en las dificultades. Ambas cosas las menciona más brevemente el Profeta en otro salmo: Con tu ayuda seré liberado de la tentación; fiado en mi Dios, asaltaré la muralla. Si él es mi guía, ni al entrar aquí encontraré tropiezos, ni al subir allí obstáculos. Quedan, pues, representadas la constante salvación y la garantía de la plena liberación. Y todavía añade una tercera promesa: Tú lo verás con tus propios ojos, como oferta de una felicidad no pequeña. Porque caerán a tu izquierda mil, y diez mil a tu derecha; a ti no te alcanzará. Tú lo verás con tus propios ojos. Te ruego, Señor, que sea así. Caigan ellos, y no yo; sientan terror ellos, y no yo; véanse defraudados ellos, y no yo.

 

Capítulo 2

 

§ 1

 

    Evidentius siquidem paucis hoc loco verbis et animae mihi immortalitas commendatur, et ipsius quoque fides astruitur corporeae resurrectionis. Nempe, ruentibus illis, futurus sum ipse qui videam, et ne isti quoque, quibus eorum novissimam intuear retributionem, oculi defuturi. Neque enim simpliciter "oculi", sed oculis, ait, tuis considerabis: istis utique qui nunc languent prae inopia  et deficiunt, dum speras in Deum tuum. Et vere, fratres, deficiunt oculi dum speramus. Quod enim videt quis, quid sperat? Spes, inquit, quae videtur, non est spes. Ipsis ergo iam tunc considerabis oculis, quos modo quidem nec levare audes ad caelum: ipsis plane, qui toties interim fluunt lacrimis ac crebris compunctionibus atteruntur. Nec enim novos tibi instaurandos putes, sed tuos utique restaurandos. Quid tamen de oculo dixerim, etsi minutissima, eminentissima tamen, excellentissimaque humani corporis portione? Reposita est in sinu nostro beata spes, ex promissione  utique  Veritatis,  ne  capillum  quidem  de  capite periturum.

 

     Con toda evidencia y brevemente se nos confía aquí la inmortalidad del alma y la resurrección del cuerpo. Cuando ellos  caen abatidos, yo mismo seré quien lo vea, y no se engañarán mis ojos al contemplar su último merecido. Porque no dice simplemente con los ojos, sino lo verás ron tus propios ojos. Con estos que ahora se debilitan y me abandonan por tantas aflicciones mientras esperas en tu Dios. Realmente, hermanos, esperando, los ojos se nublan de pesar. ¿Quién espera lo que ya ve? Esperanza de lo que se ve, ya no es esperanza. Lo verás entonces con esos ojos que ahora ni te atreves a levantarlos al cielo; con los mismos que en este entretanto se arrasan en lágrimas tantas veces y se arrasan por la constante compunción. No creas que te darán otros nuevos, porque los tuyos serán renovados. ¿Qué hablo yo de los ojos, una parte tan pequeña del cuerpo humano, pero tan relevante y maravillosa, si ni un solo cabello de nuestra cabeza se perderá? Esa es la gozosa esperanza depositada en nuestro mismo seno por la promesa del que es la fidelidad.

 

Capítulo 3

 

§ 1

 

    Forte tamen idcirco signanter visio promittitur oculorum, quod hoc quidem summum interim animae desiderium  videatur, ut videat bona. Credo, inquit, videre bona Domini in terra viventium. Supremas nimirum corporis sui fenestras supernae aperiri desiderat veritati, per speciem ambulare gestiens quam per fidem. Sane fides ex auditu, non ex visu. Denique substantia est sperandarum rerum, argumentum non apparentium. Et in  fide ergo, sicut et in spe, deficit oculus,  auris  proficit sola. Dominus Deus aperuit mihi aurem, ait Propheta; sed quandoque etiam oculum revelabit. Erit quando iam non dicetur: Audi, filia, et inclina aurem tuam, sed: Leva potius oculos tuos, et contemplare, Quid?  Plane  iucunditatem  et  exsultationem,  quam thesaurizat super te Deus tuus. Quid? Plane non ea modo, quae interim quidem, etsi non videre adhuc, et audire tamen, et credere potes, verum etiam quod, sicut non vidit oculus, sic nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quod praeparavit Deus diligentibus se. Nimirum tanta capiet oculus resurrectionis, quanta nec auditus, nec animus ipse nunc capiat. Ob hanc denique tam vehementem animae concupiscentiam, videndi scilicet quod audit et credit, alium quoque evidentissimum futurae praeconem resurrectionis ipsorum propriam mentionem fecisse arbitror oculorum. Rursum, ait, circumdabor pelle mea, et in carne mea videbo Deum salvatorem meum, quem visurus sum ego ipse et non alius, et oculi mei conspecturi sunt; et adiecit: Reposita est haec spes mea in sinu meo.

 

    Tal vez se nos promete expresamente la visión de los ojos, porque el mayor deseo del alma en esta vida parece ser la contemplación de la bondad. Espero ver la bondad del Señor en el país de la vida. Desea que le abran a la verdad suprema las ventanas más elevadas del cuerpo, porque anhela ser guiado por la visión y no por la fe: Es cierto que la fe sigue a la escucha del mensaje, y no a la visión. Además es anticipo de lo que se espera, prueba de realidades que no se ven. Luego en la fe, como en la esperanza, nos falta a visión; sólo nos sirve la escucha. Dice el Profeta: El Señor me abrió el oído; pero algún día nos abrirá también los ojos. Y entonces ya no se nos pedirá: Escucha, hija, inclina tu oído. Sino: Levanta ya tu mirada y Contempla. ¿Qué? El gozo y la dicha que atesora para ti tu Dios. ¿Qué más? No sólo eso, que, a pesar de que no lo ves, puedes escuchar y creerlo, sino además lo que ojo nunca vio, ni oreja oyó, ni hombre alguno ha imagina o; lo que Dios ha preparado para aquellos que le aman. Después de la resurrección, los ojos quedarán cautivados por todo lo que ni el oído ni el alma misma pueden captar ahora. Pienso que, debido a este apasionado deseo sensible del alma de ver o que oye y cree, un pregonero cualificado de la futura resurrección menciona expresamente el sentido de la vista, diciendo: Después de que me arranquen la piel, ya sin carne, veré a Dios; yo mismo lo veré, y no otro; mis propios ojos lo verán; y añade: El corazón se me deshace en el pecho!

 

Capítulo 4

 

§ 1

 

    Forte tamen considerandum attentius quod ait: Oculi mei sicut et in psalmo: Oculis, inquit, tuis considerabis. Numquid enim mei esse oculi nunc videntur? Plane non mei. Nonnumquam sane visi sunt fuisse mei, quod ipsi quoque ad eam pertinere noscantur, quam male servaturus accepi, paternae substantiae portionem. Nempe velociter profligata est, universam citius dissipavi. Occupavit membra omnia lex peccati; libere intrabat mors per fenestras meas, cuius nimirum factus eram servus  etiam ego ipse: miser quidem servus, non sane homini serviens, sed immundo pecori et caenoso. Neque enim mercenaria s saltem condicione famulabar, sed plane servili. Nisi forte mercedem quis dari putet, cui etiam cibus negatur, et cibus ipsa quoque esurie perniciosior. Cupienti siquidem porcorum siliquas nemo dabat, ut porcis viverem, nec conviverem porcis. Deinde numquid meus tunc  oculus erat, quando depraedabatur animam meam? Qua quidem necessitate demum coactus sum beneficium refutare in manu dominatoris, ut quod omnino non poteram, ipse sibi illud ab hostili tyrannide vindicaret.

 

     Tal vez debamos considerar con mayor atención lo que acaba de decir: Mis propios ojos, o como dice el salmo: Lo verás con tus propios ojos. ¿Es que ahora puedo considerarlos cómo míos? En absoluto, no son míos. En algún momento lo fueron, pues forman parte de la herencia que recibí del Padre. Pero la guardé muy mal. Rápidamente la desbaraté. En un momento la derroché. La ley del pecado se apoderó de todos los miembros y la muerte entraba libremente por mis ventanas; yo mismo me hice esclavo suyo. Esclavo desgraciado por cieno, pues no era ya siervo de otro hombre, sino de una piara inmunda y cenagosa. Ni siquiera lo hacía en calidad de jornalero, sino como el mayor esclavo. A no ser que alguien considere como jornalero a quien se le niega hasta la comida; una comida peor aún que el hambre. Porque deseaba comer las algarrobas de los cerdos, y nadie me las daba: vivía para los cerdos, pero no compartía con los cerdos. Por último, ¿acaso eran míos los ojos cuando asolaban mi alma? Al fin, la misma necesidad me obligó a rehusar el beneficio en manos del Señor, para que, dada mi impotencia, él mismo lo reivindicase para si de la total tiranía.

 

Capítulo 5

 

§ 1

 

   Considerate attentius, dilectissimi, et animadvertite, in quanam evaseritis potestate Pharaonis intolerabile iugum, ut iam membra vestra non sint arma iniquitatis peccato, nec regnet ultra in mortalibus corporibus vestris. Non est hoc operis vestri, fratres: dextera Domini facit virtutem; solus hoc potest ille, qui nihil omnino non potest. Ne dixeritis: Manus nostra excelsa, sed tam salubriter quam veraciter confitemini, quia Dominus facit haec omnia. Denique nemo sibi dubitet omnimodis esse cavendum, ne forte, donec adhuc dies mali sunt  et nulla usquam securitas homini, suam hanc possessionem de manu tam pii, tamque providi tutoris, in periculosam perniciosamque interim libertatem recipere velle praesumat. Quod enim aemulatur Pater, pro te aemulatur, nec invidentiae, sed providentiae est, quod sibi totam iubet manere substantiam, ne pereat tibi. Denique ubi ad magnam illam sanctamque civitatem perveneris, cuius fines posuit pacem, ubi nullus iam hostium timeatur incursus, non modo reddere te tibi, sed dabit insuper et seipsum. 

 

    Meditad, amadísimos, y percataos bien del poder que os ha liberado del yugo insoportable del Faraón, pues va no presentáis vuestros miembros como armas de iniquidad al servicio del pecado ni reina más en vuestro cuerpo mortal. Hermanos, esto no podéis realizarlo por vosotros mismos: La diestra del Señor es poderosa; sólo puede hacerlo el que tiene un poder absoluto. No digáis: Nuestra mano ha vencido; reconoced que la mano de Dios lo ha hecho todo para salvarnos y ser veraces. Y que nadie vacile en tener la máxima cautela, porque corren días malos; nunca podemos estar tan seguros que caigamos en la presunción de pretender tomar esta herencia suya de manos de un tutor tan entrañable Y solícito para disponer de ella con una libertad peligrosa y nociva. Pues el celo de tu Padre es para tu bien; no es un recelo de rivalidad, sino una diligencia que lo dispone todo para reservarse íntegra la hacienda, de modo que no la pierdas. Cuando por fin llegues a la santa y maravillosa ciudad, en cuyas fronteras ha restablecido la paz, en la que ya no hay por qué temer incursión alguna del enemigo, no sólo te devolverá a ti mismo, sino además se te dará a sí mismo:

 

§ 2

 

     Interim sane a voluntatibus  tuis avertere, et Deo dicata membra nulla tibi temeritate usurpes, sciens quod pietati sanctificata non absque gravi sacrilegio in usus vanitatis, curiositatis, voluptatis aut eiusmodi saecularis operis assumantur. Nescitis, ait Apostolus, quod corpora vestra templum sunt Spiritus Sancti, quem habetis a Deo, et non estis vestri? Et item: Corpus, inquit, non fornicationi. Sed cui? Numquid tibi? Plane sit tibi liberum, sed si eripere illud aut, ereptum saltem, deinceps a fornicationis impetu vindicare propriis viribus potes. Quod si forte non potes, immo quia vere non potes, sit corpus non fornicationi, sed Domino, serviatque interim  sanctificationi,  ne  corruptioni  denuo  peius servire  contingat. Humanum dico, ait Apostolus, propter infirmitatem carnis vestrae. Sicut exhibuistis membra vestra servire iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exibete membra vestra servire iustitiae in sanctificationem. Verum id quidem propter infirmitatem, ut ipse quoque praemisit. Ceterum ubi resurrexerit in virtute quod in infirmitate fuerit seminatum nulla iam erit necessitas serviendi. Ubi et securitas libera fuerit et secura libertas, quidni multo magis reddat eum sibi? Quidni potius libertate donet fidelem servum magnus ille Paterfamilias, quando quidem et super omnia bona sua constituet eum?

 

    Mientras tanto aléjate de tus voluntades y no te apropies temerariamente de tus miembros entregados a Dios, consciente de que, una vez consagrados a la virtud, no se pueden utilizar, sin grave sacrilegio, para la vanidad, la curiosidad, el placer y otras obras mundanas parecidas. Dice el Apóstol: Sabéis muy bien que vuestro cuerpo es templo del Espíritu Santo, que está en vosotros porque Dios os lo ha dado. Y añade: Pero el cuerpo no es para la fornicación. ¿Para quién entonces? ¿Acaso para ti? Sea para ti con toda libertad, pero si eres capaz de salvarlo con tus propias fuerzas de la violencia de la fornicación o, al menos, preservarlo. Pero, si quizá no puedes y porque realmente no puedes, que no sea el cuerpo para la fornicación, sino para el Señor. Vive consagrado a él, no sea que de nuevo venga a ser un esclavo más degradado de la corrupción. Lo dice el Apóstol: Hablo en términos humanos por lo flojos que estáis. Igual que antes cedisteis vuestros cuerpos como esclavos a la inmoralidad para la inmoralidad total, cededlo ahora a la honradez para vuestra consagración. Pero esto os lo digo por nuestra debilidad, como nos lo ha advertido. Mas cuan o resucite fuerte lo que sembró lo débil, ya no habrá necesidad alguna de esclavitud. Cuando la seguridad sea libre y la libertad segura, se lo devolverá gustosamente. ¿No va a conceder plena libertad a su criado fiel este Padre de familia tan generoso, si le confía todas sus posesiones?

 

Capítulo 6

 

§ 1

 

    Iam tunc ergo oculis tuis considerabis, si tamen fideliter agnoveris interim eius esse, non tuos. Nam et praeter eam quam diximus, voti utique tam necessarii rationem, quo nimirum membra ipsa, quae tibi a peccati tyrannide vindicare omnino non posses, propriis abrenuntians voluntatibus, divino cultui mancipasti; numquid vel modo tua esse videntur, in quibus adhuc contraria lex etsi non regnat, habitat tamen, in quibus poena peccati, secundus equidem hostis tuus, non modo manet, se  et praevalet, et libere dominatur? Tune tuum dixeris corpus, quod mortuum est propter peccatum, aut animae esse, quod animam aggravare non cessat? Plane si quis suum illud dicere cupit, non aliud convenienter dixisse videbitur quam onus suum, quam carcerem suum. Alioquin quonam modo tuos dixeris oculos, quos sane interim, vis, non vis, toties somnus occupat, fumus turbat, exiguus pulvis sauciat, noxius humor obnubilat, dolor acerbus excruciat, vel ipsa demum novissima mors  excaecat?

 

    Entonces lo verás con tus propios ojos si ahora admites fielmente que son suyos y no tuyos. Primero, en razón de ese voto necesario a que nos hemos referido, por el cual los miembros mismos, que de ninguna manera o rías defenderlos de la tiranía del pecado, los entregaste a culto divino, renunciando a tus propias voluntades. Pero, además, tampoco puedes pensar que son tuyos tus ojos, ya que, si no reina, al menos reside en ellos una ley hostil, o incluso prevalece y campea libremente la pena del pecado, tu segundo enemigo. ¿Vas a llamar, por tanto, tuyo al cuerpo, si ya está muerto por el pecado, o podrías asegurar que pertenece al alma, cuando no cesa de oprimirla? El que desee llamarlo suyo, lo hará correctamente si lo cataloga como su propia carga y prisión. Si no, ¿Cómo considerarás tuyos a unos ojos que, quieras o no quieras, se rinden tan a menudo al sueño, los irrita el humo, los hiere una brizna, se nublan por cualquier supuración, los martirizan agudos dolores y termina cegándolos la muerte?

 

§ 2

 

     At tunc plane tui erunt quando omnia ista non erunt, ut vere iam tuis oculis considerare sit, quibus nimirum pro libitu deinceps utaris ad omnia tam libere quam secure. Neque enim avertendi de cetero erunt oculi, ne videant vanitatem, quod purissimam videant veritatem; multo minus intrabit mors per fenestras, quod ipsa quoque inimica novissima destruatur. An vero times eos e tanta plenitudine luminis, ubi singuli iusti tamquam singuli soles fulgeant, aliquando fore caligaturos? Timendum i  plane, si non ipsos quoque oculos, sicut cetera humani corporis membra, resurrectio glorificaret.

 

  Sí, serán totalmente tuyos cuando todo esto desaparezca y puedas verlo todo con tus propios ojos, abriéndolos a tu gusto con toda libertad y tranquilidad. Ya no tendrás que apartarlos de las vanidades, porque verán la verdad en toda su pureza; no subirá la muerte por sus ventanas, porque también su hostilidad será vencida la última. ¿Temes, acaso, que sean deslumbrados entonces por el fulgurante resplandor de cada justo que brillará como el sol? Ciertamente, deberías temerlo si esos ojos tuyos no fueran glorificados por la resurrección, al igual que los restantes miembros del cuerpo.

 

Capítulo 7

 

§ 1

 

   Et retributionem peccatorum videbis. Hoc plane eis grave tormentum et magnus quidam malorum cumulus erit. Forte enim quodcumque solatium videretur, eorum quos tam malitiose impugnaverint, in tormentis suis vel conscientiam latere, vel ipsos saltem declinare posse conspectus. Verumtamen etsi illis ex hac nostra consideratione immensum quoddam miseriae pondus accedit, nobis quae necessitas erit, quae utilitas, quae voluptas? Quid enim modo tam irreligiosum, immo quid tam inhumanum et exsecrabile videretur, quam cruore quantumlibet inimicorum, quantumlibet iniquorum, pascere velle oculos, et oblectare aspectus suppliciis miserorum? Attamen sicut videbit peccator et irascetur, dentibus suis fremet et tabescet, -prius enim benedicti vocabuntur in regnum  quam maledicti in caminum ignis deiciantur aeterni, quo videlicet acrius doleant, videntes quid amiserint-, sic iusti quoque videbunt et laetabuntur, considerantes quid evaserint.

 

    Verás la paga de los malvados. Eso constituirá, sin duda, un tormento ignominioso para ellos y como la culminación de todos sus males. Tal vez se viesen consolados de alguna manera si pudiesen eludir en sus tormentos el ser reconocidos por aquellos a quienes perversamente persiguieron o, al  menos, escapasen de sus moradas. Pero aunque por este descubrimiento nuestro les sobrevenga como un peso inmenso a su desgracia, ¿por qué debemos mirarlos, qué interés o qué satisfacción podemos encontrar en ello? ¿Es que ahora juzgaríamos algo más irreligioso, inhumano y hasta execrable que pretender recrearse contemplando el tormento de unos enemigos, por inicuos que sean, y deleitarse con los suplicios de unos desgraciados  Sin embargo, el malvado, al verlo, se irritará, rechinarán sus dientes hasta consumirse, porque los benditos del Padre serán llamados al Reino antes de que los malditos sean echados camino del fuego; así, viendo lo que han perdido, se intensificará su dolor. Y, al mismo tiempo, los justos lo verán con gozo pensando de qué se han librado.

 

§ 2

 

     In illa ergo tanta separatione, quemadmodum haedis agnorum  visio gravissimi livoris occasio fiet, sic electis, e regione, consideratio reproborum, immensa quaedam materia gratiarum actionis et laudis. Unde enim iusti tam magnifice gratias agerent, nisi cum illa inexcogitabili felicitate qua perfruuntur, ipsam quoque retributionem cernerent peccatorum, a quibus sola equidem misericordia Redemptoris segregatos sese esse fidelissime et devotissime recordantur? Unde vero impii tanto animi furore tabescerent, nisi in regnum summae beatitudinis coram sese vidissent alios introduci, et tunc demum in illos sese foetores, in illos horrores, in illus aeterni incendii cruciatus, in illas denique immortalis mortis miserias gemerent esse damnatos? Ibi, inquit, erit fletus et stridor dentium: fletus quidem ob ignem qui non exstinguitur, stridor ob vermem qui non moritur. Plane fletus ex dolore, stridor dentium et furore. Fletum nempe tormentorum immanitas, stridorem dentium vehementia ipsa tabescentis invidiae et obstinata malignitas extorquebit.  Ita ergo retributionem peccatorum videbis, ne videlicet ignarus tanti periculi, ingratus aliquando liberatori posse fieri videaris.

 

   Esa abismal separación tendrá un doble efecto: los cabritos morirán de envidia al ver a los corderos, mientras la contemplación de los malvados será, para los elegidos, fuente de inmensa gratitud y alabanza. ¿Cómo podrían los justos rendir una acción de gracias tan digna sino porque, además de gozar de su impensable felicidad, contemplan el castigo de los malvados? Así reconocen fielmente y con toda devoción que han sido segregados de los pecadores por pura misericordia del Redentor. Por su parte, los impíos se derretirán de envidia en su espíritu. ¿No será por ver cómo otros son introducidos ante sus ojos en el Reino del gozo más pleno, mientras ellos son condenados a gemir entre el hedor, el espanto, el tormento del fuego eterno y el sufrimiento de una muerte inmortal? Allí será el llanto y el apretar de dientes; llanto por el fuego que no se extingue, apretar de dientes por el gusano que no muere. Llanto doloroso, rabioso apretar de dientes. La crueldad de los tormentos dislocará el llanto; la misma fiereza de la envidia devoradora y la maldad empecinada serán el desquiciamiento y el rechinar de dientes. Por tanto, verás la paga de los malvados para que no termines en ingratitud hacia tu libertador por desconocer tan gran riesgo.

 

Capítulo 8

 

§ 1

 

    Non solum autem, sed et securitas perfecta iustorum erit visa retributio peccatorum, quo videlicet nec humanam aliquando, nec diabolicam ultra vereri malitiam possint, qui nimirum cadentibus a latere suo mille et decem millibus a dextris suis, non modo cadere eos viderint, sed et cadere in gehennam. Putas enim timere adhuc non poterant, et callidiorem cunctis animantibus serpentem  habere suspectum, praesertim seductae quondam in paradiso non immemores mulieris, nisi cum toto iam corpore suo ultricibus traditum flammis, et inter se et eum magnum plane iam chaos firmatum esse  conspicerent?

 

     Y todavía más: la paga de los malvados será perfecta seguridad para los justos, porque jamás podrán temer va la maldad humana ni la diabólica; caerán a su izquierda mil, v diez mil a su derecha. Pero no sólo verán que caen ; los verán caer en el infierno. ¿Crees que ya nada podrían temer? ¿No deben sospechar aún de aquella serpiente, la más astuta de todos los animales? Recuerdan perfectamente cómo un día redujo a la mujer en el paraíso. Pero ahora ven que su cuerpo es arrojado a las llamas de la venganza y que se abre una inmensa sima para separarlos de ella.

 

Capítulo 9

 

§ 1

 

    Tertium quoque hoc nihilominus peccatorum tibi consideratio ipsa praest  it, ut ex comparatione deformitatis eorum eminentius gloriosiusque resplendeas. Sic nimirum sibi invicem collata contraria, suae quidem utrumque videtur suscepisse augmentum aliquod qualitatis, ut album nigro si conferas, et hoc candidius, et illud tetrius apparebit. Sed audi certius super hoc testimonium, propheticum sermonem: laetabitur, ait, iustus cum viderit vindictam. Ut quid ita? Manus suas lavabit in sanguine peccatoris. Plane non inquinabit in sanguine, sed lavabit, ut unde ille cruentus magis, inde ipse nitidior videatur, unde ille plus sordet, inde ipse pulchrius elucescat.    

 

   Esta contemplación de los malvados te aportará una tercera ventaja: comparándote con su deformidad, brillarás más nítida y gloriosamente. Lo mismo sucede cuando se cotejan las cosas opuestas entre sí. Parece que resaltan aún más sus cualidades; si acercas lo blanco a lo negro, la blancura parece mayor, y la oscuridad más tenebrosa. Pero escucha una palabra profética más segura: Goce el justo viendo la venganza. ¿Por qué así? Bañe sus pies en la sangre de los malvados. No los contaminará con esa sangre, sino que los lavará en ella. Lo que a uno le vuelve más infecto y sórdido, eso mismo limpia y engalana más al otro.

 

Capítulo 10

 

§ 1

 

    Nullam forte ex his tribus causis humanus refugere vel modo inveniatur affectus, sed non propter aliquod horum Sapientia in eorum ridebit interitu, quod tamen sine aliqua dubitatione factura est. Nempe ipsa praedicit, quae mentiri omnino non potest: Quia vocavi, et renuistis; extendi manum meam, et non fuit qui aspiceret, et post pauca: Ego quoque in interitu vestro ridebo et subsannabo, cum vobis quod timebatis advenerit, cum irruerit repentina calamitas et interitus quasi tempestas ingruerit. Quid ergo in insipientium interitu Sapientiae credimus placiturum, nisi iustissimam suam dispositionem et irreprehensibilem ordinem rerum? Sane quo  Sapientiae tunc placebit, sapientibus quoque necesse est placeat universis.

 

     Quizá ni en esta vida encontremos a alguien que no se impresione por ninguna de estas tres razones. Ellas, son embargo, nos dan el motivo por el que se reirá la Sabiduría ante la perdición de los malvados. Su palabra, que no miente, nos lo desvela así: Os llamé, y rehusasteis; extendí mi mano, y no hicisteis caso. Y más abajo: Pues yo me reiré de vuestra desgracia; me burlaré cuando os alcance el terror, cuando os llegue como huracán la desgracia. ¿Por qué creemos que la Sabiduría puede complacerse en la ruina de los necios sino por la rectísima justicia de sus disposiciones y la irreprochable ordenación de sus planes? Y lo que entonces cause complacencia a la Sabiduría, necesariamente deberá satisfacer también a todos los sensatos.

 

§ 2

 

     Non tibi ergo durum videatur fore quod dicitur: Oculis tuis considerabis, quando et ridebis in eorum interitu: non quod velut quadam immanitate crudelitatis in ipsa tibi ultione complaceat, sed quod modus ipse pulcherrimus divinae ordinationis, ultra quam credi possit, iustitiae zelatorem et amatorem aequitatis oblectet. Ubi optime omnia constituta, et suum cuique cessisse locum, immo in suum quemque cessisse, plenius et perfectius  illustrante veritate cognosces, quomodo non omnia considerare, et in omnibus omnium moderatorem magnificare libebit? Pulchre omnino Petrus apostolus filium perditionis  in locum suum abiisse testatus est, quod in aere crepuerit  medius,  aeriarum  collega potestatum e,  utpote quem veri Dei et veri pariter hominis, qui de caelo venisset  operaturus salutem in medio terrae, huius inquam proditorem, nec caelum reciperet, nec terra sustineret.

 

   Por tanto, no pienses que te resultará duro verificar la realidad de esta frase: Nada más mirar con tus ojos, cuando tú mismo has de reírte de la desgracia de los malvados. Y no porque te alegres de la venganza con cierta crueldad inhumana, sino por la belleza misma de la Providencia divina, que deleita, mucho más de lo que se puede creer, al que es celoso de la divina justicia y amante de la equidad. Cuando, iluminado por la verdad, descubras plena   claramente que todo ha concluido perfectamente y ha sido devuelto a su propio lugar,; cómo no te vas a sentir a gusto meditándolo todo y alabando por ello al que todo lo dispone? Con gran precisión afirmó Pedro que el hijo de la perdición se marchó al lugar que le correspondía; se despeñó y reventó por medio el complice de los espíritus malignos. Por eso, el cielo se negó a acogerlo, y la tierra no pudo mantenerlo, por ser el traidor del verdadero Dios y verdadero hombre, que bajó del cielo para consumar la salvación en medio de la tierra.

 

Capítulo 11

 

§ 1

 

    Itaque oculis tuis considerabis, et retributionem peccatorum videbis. Primo quidem ob tuam evasionem, secundo ob omnimodam securitatem, tertio quoque ob comparationem, quarto ob ipsius iustitiae perfectam aemulationem. Erit enim iam tunc non misericordiae, sed iudicii tempus, nec ulla omnino credenda est erga impios futura illic miseratio, ubi nulla est speranda correctio. Procul erit humanae infirmitatis ista mollities, qua tamen interim caritas pro tempore utitur ad salutem, amplissimo quodam velut expansae sagenae sinu et bonos, et malos colligens pisces, id est affectus iucundos pariter et molestos. Verum hoc quidem in mari. Nam in littore solos eliget bonos, sic videlicet gaudens cum gaudentibus, ut ex hoc iam cum flentibus flere non possit. Alioquin quomodo in nobis iudicabitur hic mundus, nisi huius tenerae affectionis obliti, introductique fuerimus in cellam vinariam, secundum eum qui dixit: Introibo in potentias Domini; Domine, memorabor iustitiae tuae solius? 

 

      Así, pues, lo contemplarás con tus ojos, verás la paga de los malva os. Primero, por tu liberación; segundo, por tu total seguridad; tercero, por la comparación; cuarto, por la perfecta emulación de la misma justicia. Porque ya se acabó el tiempo de la misericordia y comienza el del juicio; no podemos esperar entonces compasión alguna hacia los impías, si va es imposible su enmienda, pues queda lejos esa sensibilidad de la delicadeza humana, de la que el amor se sirve ahora oportunamente para la salvación, como red que se extiende para recoger en su amplísimo seno toda clase  e peces, buenos y malos; esto es, las inclinaciones aceptables y las funestas. Pero estamos faenando en el mar. Por eso se recogerá en la orilla solamente a los buenos, alegrándose con los que están alegres, porque ya no podrá llorar con los que lloran. De lo contrario, ;cómo juzgaremos nosotros el mundo si no olvidásemos esta inclinación a la ternura y no nos metiera en su bodega? Así quedó dicho: Entraré en las proezas del Señor; sólo recordaré, ¡oh Dios!, tu justicia.

 

§ 2

 

     Ne modo quidem permittimur considerare personam pauperis, aut misereri ei in iudicio, sed, cum molestia licet, coercendus huiusmodi pietatis affectus, et aequitatis est dictanda sententia. Quanto magis ubi nulla animi colluctatio, ubi nulla poterit subintrare molestia, oportet impleri quod dictum est e: Absorpti sunt iuncti petrae iudices eorum? Absorpti plane in affectum iustitiae, et Petrae soliditatem, cui iuncti sunt, imitantes. Iuncti, inquit, Petrae, quam  profecto  solam  ut sequerentur,  cetera omnia reliquerunt. Nempe hoc est quod interroganti Petro quidnam accepturi essent, Petra ipsa respondit: Cum sederit Filius hominis in sede maiestatis suae, sedebitis et vos super sedes duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel. Haec quoque Propheta praenuntians ait: Dominus ad iudicium veniet cum senioribus populi sui. Tune putes flexibile quippiam inveniendum in iudicibus iunctis Petrae? Qui adhaeret Deo, Apostolus ait, unus spiritus est: et qui Petrae iungitur, lapis unus. Ad quod sane non immerito Propheta suspirans: Mihi, inquit, adhaerere Deo bonum est. Ita ergo absorpti sunt iuncti Petrae iudices eorum. O familiaritatis gratiam! O honoris culmen! O fiduciae privilegium! O praerogativam perfectae securitatis!

 

   Tampoco ahora se nos permite ser parcial ni para favorecer al pobre o compadecerse de él en el juicio. Aunque sea sintiéndolo mucho, debemos reprimir esta tendencia de la ternura y emitir la sentencia justa. ¡Cuánto más entonces! Ya no puede entrometerse ningún conflicto ni ansiedad de espíritu, porque tiene que cumplirse lo que está escrito: Sus jueces fueron absorbidos uniéndose a la piedra.. Fueron absorbidos totalmente por su deseo de justicia y por la firmeza de la Piedra, a la que se unieron imitándola. Unidos a la Piedra, porque para seguirla únicamente a ella lo dejaron todo. Esto es lo que la Piedra misma respondió a Pedro cuando le preguntó qué les tocaría a ellos: Cuando el Hijo del hombre se siente en el trono de su gloria también vosotros os sentaréis en doce tronos para juzgar a las doce tribus de Israel. Ya lo anunció también el Profeta: El Señor vendrá a juzgar con los ancianos de su pueblo. ¿Esperas encontrar flexibilidad en los jueces solidarios con la Piedra? Dice el Apóstol: El que está unido al Señor es un Espíritu ron él. Así, el que se une a la Piedra, forma una roca con ella. Con razón suspiraba el Profeta: Para mí, lo bueno es adherirme a Dios. Por eso, los jueces fueron absorbidos uniéndose a la Piedra. ¿Qué favor tanta familiaridad!¡Qué privilegio tanta confianza!¡Qué prerrogativa esta seguridad tan perfecta!

 

Capítulo 12

 

§ 1

 

    Quid enim tam pavendum, quid tam plenum anxietatis et vehementissimae sollicitudinis excogitari potest, quam iudicandum adstare illi tam terrifico tribunali, et incertam adhuc sub tam districto Iudice exspectare sententiam? Horrendum est, ait Apostolus, incidere in manus Dei viventis. Iudicemur interim, fratres, et terribilem illam exspectationem  studeamus praesenti declinare iudicio. Non iudicabit Deus bis in idipsum. Sane ut quorumdam peccata, sic et quorumdam studia bona manifesta sunt, praecedentia ad iudicium: ut illi quidem non exspectantes sententiam, proprio statim pondere criminum in tartara deiciantur, isti vero, e regione, paratas sibi sedes  tota libertate spiritus sine ulla cunctatione conscendant.

 

    ¿Puede pensarse algo más pavoroso, que desborde tanta ansiedad y tan inquieta preocupación, como comparecer ante tan espantoso tribunal para esperar una sentencia tan incierta de un Juez tan rígido? Es horrendo caer en manos del Dios vivo. Juzguémonos ahora, hermanos, y tratemos de eludir aquella terrible expectación mediante el juicio presente. Dios no juzgará dos veces una misma cosa. Ya antes  el juicio son palmarios tanto los pecados de unos como los rectos afanes de los otros; de modo que, sin esperar a la sentencia, se hundirán en los infiernos por el propio peso de los crímenes; por el contrario, los justos, con toda la libertad de su espíritu, subirán inmediatamente a las sillas que tienen reservadas.

 

§ 2

 

     Felix paupertas voluntaria relinquentium omnia et sequentium te, Domine Iesu!  Felix plane, quae tam securos, immo tam gloriosos faciat in illo singulari fragore elementorum, et in illo tremendo examine meritorum, in illo tanto discrimine iudiciorum! Iam vero audiamus, quid ad tantas promissiones devota et fidelis respondeat anima, ne forte aut diffidere, aut secus quam oporteat fidere videatur. Quoniam tu es, inquit, Domine, spes mea. Quid tam sobrie, quid tam pie poterat dici? Sed nec aliud huic verbo videtur posse convenientius responderi, quam quod sequitur: Altissimum posuisti refugium tuum. Ceterum ignoscite nobis, fratres: hodie quoque promissae etiam terminos brevitatis paulo minus excessisse videmur.

 

  ¡Feliz la pobreza voluntaria de los  que todo lo dejaron para seguirte sólo a ti, Señor Jesús! ¡Feliz efectivamente, ya que los hace tan seguros e incluso tan gloriosos entre el trepidante estruendo de los elementos, en el amedrentador examen de los méritos y en el discernimiento tan exacto de los juicios! Pero escuchemos ya la respuesta del alma fiel y devota a tantas promesas; no pensemos que desconfía o que se fía más de lo conveniente. Porque tú eres, Señor, mi esperanza. ¿Cabe algo tan sobrio y devoto? A no ser que resulte tan oportuno como esta otra respuesta: Tomaste al Altísimo por defensa. Pero perdonadme, hermanos, que hoy también me he sobrepasado algo los límites de la brevedad que os había prometido.

 

SERMO  NONUS

 

De nono versu: "Quoniam tu es, Domine, spes mea. Altissimum posuisti refugium tuum".

 

Sobre el verso noveno: "Porque tú eres, Señor, mi esperanza. Hiciste del Altísimo tu refugio".

 

 

Capítulo 1

 

§ 1

 

   Etiam, fratres, hodie aliquid audiamus de promissione Patris, de exspectatione filiorum, de fine huius nostrae peregrinationis, de mercede laboris, de fructu captivitatis. Et quidem dura omnino captivitas, non modo illa communis quam ex ipsa iam condicione generis toleramus humani, sed haec quoque qua, voluntates mortificare proprias, etiam perdere proprias in hoc mundo animas festinantes, in hos tam rigidae compedes disciplinae, in hunc tam gravis paenitentiae carcerem dedimus nosmetipsos. Miseranda servitus plane, sed si coacta, sed si non spontanea videretur. Nunc vero cum voluntarie sacrificetis Deo, nec ingeratur ulla nisi per  ipsam voluntatem violentia voluntati, profecto aliquid est in causa: illud puto aliquid, quo maius a quid esse non potest. An vero plangendum videtur quamlibet magnum, quamlibet laboriosum, quod propter eum fiat?

 

    Escuchemos hoy también, hermanos, algo sobre la promesa del Padre, la expectación de los hijos, el término de nuestra peregrinación, el precio de nuestros trabajos, el fruto de la cautividad. Dura es, por cierto, esta cautividad. No la normal que sufrimos por e  hecho de ser hombres, sino esa otra que nosotros mismos hemos elegido: mortificar nuestras propias voluntades y empeñarnos en perder hasta la propia vida en este mundo, entre los grilletes de rígidas observancias, en esta cárcel de dura penitencia. Esclavitud miserable de verdad si se abraza por coacción y no libremente. Pero como ofrecéis a Dios un sacrificio voluntario y violentamos voluntariamente la voluntad, es que existe por medio una razón: la razón suprema por excelencia. ¿Puede pesarnos lo que hagamos por él, aunque nos resulte difícil y trabajoso?

 

§ 2

 

     Etsi magnitudo ipsa laboris interdum forte compassionem extorqueat, sed multo magis causae consideratio exigit congratulationem. Quid quod bona omnia non modo propter eum constat fieri, sed per eum? Deus enim est, qui operatur in vobis et velle, et perficere pro bona voluntate. Ipse igitur auctor, ipse remunerator operis, ipse remuneratio tota, ut summum illud bonum, cuius nimirum tam perfecta est simplicitas in seipso, duplex quodammodo in nobis videatur causa bonorum, et effectiva scilicet, et finalis. Bene igitur, dilectissimi, quod in his omnibus tam multis laboribus vestris non modo subsistitis, sed etiam superatis propter eum qui dilexit vos. An vero non per eum? Et manifeste. Sicut enim abundant pro Christo tribulationes nostrae, Apostolus  ait,  ita abundant  et  consolationes  nostrae per ipsum.

 

  A veces, la misma contrariedad del esfuerzo provoca compasión; pero, mirando a sus motivaciones, suscita una felicitación, mucho más si todas las buenas obras se realizan no sólo por Dios, sino gracias a Dios. Porque es Dios quien activa en vosotros ese querer y ese actuar que sobrepasan la buena voluntad. El es el autor y el remunerador de la obra, él es la recompensa total. Así, ese Bien sumo, cuya simplicidad es tan perfecta en sí misma, viene a ser en nosotros la causa de todos los bienes, la eficiente y la final. Felices, amadísimos, porque, bajo el peso de todos estos trabajos, no ya os mantenéis firmes, sino que lo superáis todo gracias al que os amó. ¿No es también por él? Evidente. Ya lo dice el Apóstol: Si los sufrimientos de Cristo rebosan en vosotros, gracias al Mesías rebosa en proporción vuestro ánimo.

 

Capítulo 2

 

§ 1

 

     Usitatus sermo, communis sermo: Propter Deum, sed plane, ubi non vacue dicitur, profundissimus sermo. Crebro sonat in ore hominum, etiam a quorum corde longe esse probatur. Omnes sibi propter Deum praestari postulant, propter Deum flagitant subveniri. Facile quoque ea ipsa petuntur propter Deum, quae tamen non sunt secundum Deum, et id sibi fieri quis obsecrat propter Deum, quod non desiderat pro ter Deum, magis autem forte contra Deum. Ceterum vivus plane et efficax sermo, ubi non perfunctorie non usurpatorie, non velut quodam loquendi usu vel arte persuadendi, sed ex pinguedine, ut dignum est, devotionis, et pura animi intentione procedit. Nempe et mundus transit, et concupiscentia eius, nec satis utiliter posita aut stabilita firmiter, vel cadente eo, quae pro eo facta sunt, videbuntur. Ubi enim causa ipsa deficiet, quomodo non omnia quoque quae ei videbantur innixa, pariter evacuabuntur? Propterea denique et qui in  carne seminant, de carne solam metere habent e carne corruptionem, quod videlicet omnis caro fenum et gloria eius tamquam flos feni, et ubi fenum aruerit, florem quoque nihilominus cadere e sit necesse. Solus qui est, causa est indeficiens, nec flos feni, sed verbum Domini manet in aeternum. Denique caelum, inquit, et terra transibunt, verba autem mea non transient.

 

     Por Dios es una expresión muy común y trivial. Pero, cuando no se usa superficialmente, es muy profunda. Brota con frecuencia de la boca de los hombres, aun cuando consta que su corazón está muy lejos de esas palabras. Todos piden limosna por Dios, todos suplican auxilio por Dios. Pero es muy corriente pedir por Dios lo que Dios no quiere, porque no se desea por Dios, sino precisamente contra Dios. Sin embargo, es una expresión viva y eficaz cuando, como debe ser, brota desbordante de una profunda piedad y de la más pura intención del espíritu; no maquinalmente, por rutina o por simple convencionalismo para convencer a otro. El mundo pasa, y su codicia también. Y se comprobará la inutilidad e inestabilidad de su firmeza cuando desaparezca el afán por cuya causa se ha desvivido. Pues, al evaporarse su mismo estímulo, desaparece con él todo cuanto en él se apoyaba. Por eso, el que cultiva los bajos instintos, de ellos cosechará corrupción, porque toda carne es heno, y su belleza como flor campestre; se agosta la hierba y se marchita la flor. Unicamente el ser por esencia es causa que nunca falla y no flor del campo, sino Palabra de Dios que dura por siempre. El mismo lo dice: El cielo y la tierra pasarán, mis palabras no pasarán.

 

Capítulo 3

 

§ 1

 

    Prudenter itaque, dilectissimi, et utiliter elegistis propter verba labiorum eius custodire vias duras, illic seminantes, ubi ne minima quidem vestri portio seminis valeat deperire. Sane qui parce seminat, non quidem non metet, sed parce metet. Nempe qui metit, mercedem accipit; et scimus quis promisit, ne eum quidem qui pro nomine suo calicem aquae frigidae dederit sitienti, mercede propria cariturum. Numquid tamen non in qua mensura mensus fuerit, sibi quoque remetietur, aut in retributione aequabitur ei, qui non aquam porrigens, sed sanguinem fundens, propinatum sibi biberit calicem Salvatoris? Non est hic calix aquae frigidae, sed calix inebrians quam praeclarus, calix vini meri, et quidem plenus mixto. Solus enim merum habuit vinum Dominus meus Iesus, qui solus perfecte mundus, et semper etiam potest facere mundum de immundo conceptum semine.

 

     Fuisteis inteligentes, amadísimos, eligiendo con gran acierto manteneros en la senda establecida, atentos a la voz de su boca para sembrar donde no puede perderse el más insignificante grano de vuestra semilla. Pues quien siembre mezguinamente, no dejará de cosechar, pero segará mezquinamente. El que cosecha recibe su recompensa. Y ya sabemos quién prometió que no quedará sin paga de justo ni siquiera el que dé un vaso de agua fresca al sediento. Si la misma medida que uséis la usarán con vosotros, ¿será igual la recompensa de quien no sólo dio un vaso de agua fresca, sino que, derramando su sangre, bebió el cáliz de la salvación que le presentaron? No se trata de un vaso de agua, sino del cáliz rebosante y embriagador, lleno de vino puro drogado. Sólo mi Señor Jesús, el único totalmente limpio, tuvo un vino puro y puede sacar pureza de lo impuro.

 

§ 2

 

     Solus plane merum habuit vinum, qui nimirum et secundum divinitatem sapientia est ubique attingens propter munditiam suam, et nihil inquinatum incurrit in eam, et secundum humanitatem peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius. Solus non debito condicionis gustavit mortem, sed suae beneplacito voluntatis, sane non ob propriam utilitatem -bonorum enim nostrorum non eget-, sed nec tamquam retribuens nobis gratiam pro gratia, qui non aliter pro amicis mortuus est, nisi pro acquirendis, videlicet ut amicos faceret ex inimicis.

 

   Sólo él tuvo vino puro, y por su divinidad es sabiduría que lo atraviesa y lo penetra todo y nada inmundo le contamina. Porque en su humanidad no cometió pecado ni encontraran mentira en su boca. Sólo él fue el único que sufrió la muerte sin contraerla por su propia naturaleza, sino por la opción de su libertad; no lo hizo por interés propio, pues no necesita nuestros bienes, ni para recompensar un favor con otro favor. El dio la vida por sus amigos sólo para rescatarlos, para transformar en amigos a los enemigos.

 

§ 3

 

     Cum enim adhuc inimici essemus, reconciliati sumus Deo per sanguinem Filii sui: Aut potius pro iam amicis, etsi nondum quidem amantibus, sed tamen iam amatis. In hoc enim est gratia,  non quasi nos dilexerimus Deum, sed prior ipse dilexit nos. Vis nosse quam longe prior? Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, ait Apostolus, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali in caelestibus in Christo, sicut elegit nos in ipso ante mundi constitutionem; et post: Gratificavit nos, inquit, in dilecto Filio suo. Quomodo ergo non dilecti iam tune in illo, quando electi in illo? Quomodo non ei grati, in quo gratificati sumus? Sic ergo Christus secundum tempus quidem pro impiis mortuus est,; secundum praedestinationem autem pro fratribus et amicis.

 

   Cuando aún éramos pecadores, nos reconcilió por la sangre de su Hijo. O mejor, murió por los amigos no porque le amaron, sino porque él ya los amaba. En esto consiste la gracia: no en que nosotros amáramos a Dios, sino en que él las amó mucho antes. ¿Quieres saber con cuánta antelación? Bendito sea Dios, Padre de nuestro Señor Jesucristo, que por medio del Mesías nos ha bendecido desde el cielo con toda bendición del Espíritu. Porque nos eligió con él antes de crear el mundo. Y añade poco después: Agraciándonos por medio de su Hijo querido. ¿Cómo no iba a queremos en él, si él nos eligió? ¿Cómo no vamos a contar con su gracia, si la hemos recibido en él? Para esto murió a su tiempo por los culpables; pero, debido a la predestinación, murió por sus hermanos y amigos.

 

Capítulo 4

 

§ 1

 

   In his ergo omnibus merum est vinum ipsius equidem et solius, uti ne quispiam ceterorum praesumere audeat non esse quod sibi propheticum illud aptetur: Vinum tuum mixtum aqua.  Primum,  quod  nemo  interim  mundus a sorde, nemo gloriari possit omnino castum se habere cor. Deinde, quod mortis debitum solvant quandoque necesse est. Tertio, quod ponentes pro Christo animas, hoc sibi compendio vitam mereantur aeternam; sed et vae eis, si ipsius erubescerent testimonium!  Quarto, quod praerogatae sibi et gratis exhibitae tantae dilectioni imparem nimis exiguamque rependant.

 

    En cualquier caso, el vino puro es suyo y de él solo. Ninguna otra persona se atreverá a negar que no se le pueden aplicar a ella estas palabras del Profeta: Tu vino está aguado. Primero, porque nadie se ve limpio de impureza; nadie puede presumir de que su corazón es totalmente puro. Segundo, porque todos debemos pagar necesariamente el tributo de la muerte. Tercero, porque entregar la vida por Cristo es un atajo para llegar a la vida eterna. ¡Ay de nosotros si nos avergonzáramos de dar este testimonio! Cuarto, porque a un amor tan grande  como  el que nos ha mostrado y dispensado por pura gracia, sólo podemos corresponder con un amor desigual y lánguido.

 

§ 2

 

     Attamen ne hoc mixtum, qui sine mixtura est, dedignatur, adeo ut fiducialiter Apostolus dicat implere se quae desunt passionum Christi in corpore suo. Sit ergo, licet electis pariter omnibus, unus idemque denarius e vitae reddendus aeternae, et in ipsa tamen sicut differt stella a stella in claritate, et alia claritas solis, alia claritas lunae, alia claritas stellarum, sic erit et resurrectio mortuorum; et quamvis domus una, diversae tamen in ea sunt mansiones, ut videlicet quantum quidem ad aeternitatem et sufficientiam, et qui parum, non minoretur, et qui multum, non abundet, quantum ad eminentiam vero et discretionem  meritorum, unusquisque  accipiat  secundum

 

  Sin embargo, no desprecia esa mezcla sin mixtura. Por eso, el Apóstol afirma confiadamente que va completando en su carne mortal lo que falta a los sufrimientos de Cristo. Aunque a los llamados se tes dará a todos por igual el mismo denario de la vida eterna, hay diferencia entre el resplandor del sol, el de la luna y el de las estrellas; y sucede igual en la resurrección de tos muertos. La casa es la misma, pero tiene diversos aposentos con respecto a la eternidad y su bienestar. De modo que al que recogía mucho no le sobraba y al que recogía poco no le faltaba. Mas con respecto a la superioridad y a la diferencia de los méritos, dependerá de lo que cada cual haya trabajado y no se perderá absolutamente nada de cuanto se haya sembrado en Cristo.

 

Capítulo 5

 

§ 1

 

   Haec autem dicta sunt, fratres, ut illius tam spiritualis responsi, quod hodie nobis considerandum est, gratia commendetur: Quoniam tu es, Domine, spes mea. Quidquid agendum sit, quidquid declinandum, quidquid tolerandum, quidquid optandum, tu es, Domine, spes mea. Haec una mihi omnium promissionum causa, haec tota ratio meae exspectationis. Praetendat alter meritum, sustinere se iactet pondus diei et aestus, ieiunare bis in sabbato  dicat, postremo non esse sicut ceteros hominum glorietur; mihi autem adhaerere Deo bonum est, ponere in Domino Deo spem meam.

 

     Os he dicho esto, hermanos, para que valoréis la gracia de esa afirmación tan espiritual que hoy nos corresponde contemplar: Porque tú eres, Señor, mi esperanza. En todo lo que debemos hacer, en todo lo que debemos evitar, en todo lo que debemos sufrir y en todo lo que debemos decidir, tú eres, Señor, mi esperanza. Esta es mi única razón para confiar en todas las promesas y la única base de toda mi expectación. Otro recurrirá a sus méritos, se jactará de haber cargado con el peso del día y del calor, dirá que ayuna dos veces por semana y hasta se gloriará de no ser como los demás. Mas para mi lo bueno es estar junto a Dios, hacer del Señor mi esperanza.

 

§ 2

 

     Sperent in aliis alii, forte hic in scientia litterarum, hic in astutia saeculi, ille in alia qualibet vanitate confidat; propter te omnia detrimentum feci et ut stercora arbitror, quoniam tu es, Domine, spes mea. Speret qui vult in incerto divitiarum; ego vero ne ipsa quidem nisi abs te victui necessaria spero, nimirum fidens verbo tuo, in quo abieci omnia: Quaerite primum regnum Dei et iustitiam eius, et omnia adicientur vobis. Nempe tibi derelictus est pauper, orphano tu eris adiutor. Si mihi praemia promittuntur, per te obtinenda sperabo; si insurgant adversum me proelia, si saeviat mundus, si fremat malignus, si ipsa caro adversum  spiritum concupiscat, in te ego sperabo.   Esperen otros en otras cosas; quizá alguien confíe en el saber de las ciencias, o en la sagacidad mundana, o en cualquier otra vanidad; yo tengo por pérdida y basura todas estas cosas, porque tú eres, Señor, mi esperanza. Quien lo pretiera, que ponga su confianza en riquezas tan inciertas; pero yo no espero ni siquiera mi ración de pan sino de ti, fiándome de tu palabra, por la que todo lo he abandonado. Buscad primero que reine su justicia, y todo eso se os dará por añadidura. Porque a ti se encomienda el pobre, tú eres el socorro del huérfano. Si me halagan con premios, esperaré conseguirlos de ti. Si un ejército acampa contra mí, si se enfurece el mundo, si brama el maligno, si la carne codicia contra el espíritu, yo esperaré en ti.

 

Capítulo 6

 

§ 1

 

   Fratres, hoc sapere, ex fide vivere est, nec alius ex sententia dicere potest: Quoniam tu es, Domine, spes mea, nisi cui intus sit persuasum a Spiritu ut, quemadmodum monet Propheta, iactet cogitatum suum in Domino, sciens quod enutriendus ab eo sit, iuxta illud quoque Petri apostoli: Omnem sollicitudinem vestram proicientes in eum: ipsi enim rura est de vobis. Ut quid enim, si haec sapimus ut quid cunctamur abicere omnino spes miseras, vanas, inutiles, seductorias, et huic uni tam solidae, tam perfectae, tam beatae spei, tota devotione animi, toto fervore spiritus inhaerere? Si quid illi impossibile, si quid vel difficile est, quaere aliud in quo speres. Sed verbo omnia  potest. Quid facilius dictu? Attamen ne huiusmodi dictum intelligas volo.  Si decreverit salvare nos, continuo liberabimur; si vivificare placuerit, vita in voluntate eius  est; si praemia aeterna largiri, licet ei quod vult facere. An vero iam de facilitate non dubitas, sed ipsa tibi est suspecta voluntas? Plane et voluntatis testimonia credibilia facta sunt nimis. Maiorem hac dilectionem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis.

 

     Saborear esto, hermanos, equivale a vivir de la fe; sólo podrá decir de corazón: Porque tú eres, Señor, mi esperanza, aquel a quien interiormente  e mueva el Espíritu a volcar en Dios sus afanes, convencido de que Dios lo sustentará, tal como lo dice también el apóstol Pedro: Descargad en Dios todo agobio, que a él le interesa vuestro bien. ¿Para qué, si lo sabemos; para qué vacilamos en desechar toda esperanza vil, vacía, inútil, seductora, y no ambicionamos únicamente esta esperanza tan segura, tan completa y tan feliz con toda la devoción del alma y con todo el fervor del espíritu? Si fuese para él imposible o difícil alguna cosa, busca otro en quien confiar. Pero todo lo puede con su Palabra. ¿Hay algo más trivial que decir una palabra? Cierto; pero no quiero que concibas así su Palabra. Si decretó salvarnos, seremos liberados siempre; si quiere darnos la vida, la vida está ya en su voluntad; si desea concedernos los premios eternos, puede hacerlo. Quizá no dudes de que lo puede precisamente; pero ¿sospechas de su voluntad de hacerlo? También son manifiestos los testimonios acerca de sus designios. No hay amor más grande que dar la vida por los amigos.

 

§ 2

 

     Denique quando in se speranti desit illa maiestas, quae tam studiose monet in se sperari? Plane non derelinquit sperantes in se. Adiuvabit eos ait, et liberabit eos, et salvabit eos, et eruet eos a peccatoribus.  Quare?  Quibus meritis?  Audi  quod  sequitur: Quia speraverunt in eo. Dulcis causa; attamen efficax, attamen irrefragabilis. Nimirum haec est iustitia, sed quae ex fide est, non ex lege. De quacumque, inquit, tribulatione clamaverint ad me, exaudiam eos. Ecce numera tribulationes. Secundum multitudinem earum, consolationes eius laetificabunt animam tuam, dummodo non ad alia convertaris, dummodo clames ad eum, dummodo in eum speres, nec humile aliquid vel terrenum, sed altissimum ponas refugium tuum. Quis speravit in eo, et confusus est? Facilius est caelum et terram transire quam verbum eius evacuari.

 

   ¿Podrá jamás abandonar al que espera en él esa majestad que con tanto empeño nos amonesta a que confiemos en él? Está muy claro que no dejará plantados a quienes esperan en él. El Señor los protege y los libra, los libra de los enemigos y las salva. ¿Por qué razones, por qué méritos? Escucha lo que dice a continuación: Porque se acogen a él. Motivo muy amable, pero eficaz y además irrevocable. Ahí está, sin duda, la salvación; pero nace de la fe, no de la ley. En cualquier tribulación en la que clamen a mí los escucharé. Enumera, pues, tus tribulaciones. Según su número, tu alma recibirá otros tantos consuelos, con tal de que no recurras a otro, siempre que fe invoques a él y en él esperes; si es que no eliges como refugio algo ridículo y terreno, sino al Altísimo. ¿Quién esperó en el y quedó abandonado? Es más fácil que pasen el cielo y la tierra que sus palabras.

 

Capítulo 7

 

§ 1

 

    Altissimum, inquit, posuisti  refugium  tuum.  Non accedet illuc tentator, non calumniator ascendet, non pessimus ille fratrum accusator  attinget. Nempe ei dicitur hoc -recolite Psalmi primordia-, ei dicitur, qui in protectione Altissimi commoratur, illuc refugiens a pusillanimitate spiritus et tempestate. Quae quidem duplex est necessitas fugiendi, quod videlicet et foris pugnae, et intus timores. Minus enim fugere oporteret, si vel interior magnanimitas exteriores tumultus viriliter sustineret, vel exteriori tranquillitate pusillanimitas  propria  foveretur.  Altissimum,  ait, posuisti refugium tuum.

 

      Porque hiciste del Señor tu refugio, dice el salmo. Y no se acercará allí el tentador, no subirá allí el calumniador, no llegará allí el acusador de nuestros hermanos. Recordad que al comienzo del salmo se dice esto del que mora al amparo del Altísimo, refugiándose en él ante la debilidad del espíritu y en la tormenta. Porque se siente una doble necesidad de refugiarse: contiendas por fuera y temores por dentro. Sería menor esta necesidad de huir si la fuerza interior resistiese firmemente los asaltos exteriores y la propia debilidad se robusteciese con la paz interior. Porque hiciste del Señor tu refugio.

 

§ 2

 

     Saepe illuc fugiamus, fratres: munitus est locus, nullus ibi timetur hostis. Utinam magis semper ibi manere liceret! Sed non est hoc temporis huius. Quod modo refugium est, quandoque habitaculum erit, et habitaculum sempiternum. Interim sane, etsi persistere non conceditur, frequenter tamen est recurrendum. Nempe ad omnem tentationem, ad omnem tribulationem, ad omnem denique cuiuscumque modi necessitatem, aperta nobis est urbs confugii, sinus matris expansus est: parata sunt foramina petrae e, patent viscera misericordiae Dei nostri. Hoc refugium  qui declinat nihil mirum si effugere non meretur.

 

   Hermanos, huyamos allá con frecuencia; en aquel alcázar no podemos temer a ningún enemigo. ¡Ojalá pudiéramos permanecer más en él! En esta vida no es factible. Pero lo que ahora es sólo un refugio terminará siendo una tienda; una tienda sempiterna. Entre tanto, aunque no se nos permita quedarnos, debemos refugiarnos allí con frecuencia. En toda tentación, en toda tribulación y en cualquiera otra necesidad tenemos abierta la ciudad de refugio y nos acoge el seno materno; nos aguardan los huecos de la peña y se nos manifiesta la entrañable misericordia de nuestro Dios.

 

Capítulo 8

 

§ 1

 

   Iam quidem, fratres, quae dicta sunt, ad expositionem versus huius viderentur posse sufficere, si dixisset Propheta: Quoniam in te speravi, sicut in Psalmis quibusdam aliis invenitur. Ceterum quod dicit: Tu es, Domine, spes mea, forte amplius aliquid et sublimius sonat, quod videlicet non modo in eum speret, sed eum. Convenientius siquidem spes nostra dicitur quod speramus quam in quo speramus. Sunt autem forte nonnulli, qui a Domino obtinere corporalia seu spiritualia quaelibet concupiscunt; sed perfecta caritas  solum sitit quod summum est, tota desiderii vehementia clamans: Quid enim mihi est in caelo, et a te quid volui super terram? Deus cordis mei, et pars mea Deus in aeternum.

 

     Creo, hermanos, que podría ser ya suficiente todo lo dicho como comentario de este verso si el Profeta se hubiese expresado como en algunos otros salmos: Porque en ti he esperado. Pero dice: Tú eres, Señor, mi esperanza. Porque no sólo espera en él, sino que le espera a él. Y es que el objeto de la esperanza, en sentido más estricto, es lo que esperamos y no aquello en que esperamos. Hay algunos que desean alcanzar del Señor algunos bienes materiales o espirituales. Pero el amor perfecto sólo ansía el sumo bien y exclama con toda la vehemencia de su anhelo: ¿No te tengo a ti en el cielo. Y contigo, ¿qué me importa la tierra? Se consume mi corazón por Dios, mi lote perpetuo.

 

§ 2

 

     Pulchre nobis utrumque paucis hodie verbis Ieremiae Prophetae lectio commendavit: Bonus es, Domine, sperantibus in te, animae quaerenti te. Ubi sane et ipsam numeri discretionem prudenter adverte, quod sperantes quidem in eo pluraliter dixerit, quod hoc videatur commune multorum, quaerentem vero eum, singulariter, quod singularis sit puritatis, singularis gratiae, singularis perfectionis, non modo nil sperare nisi ab eo, sed nil quaerere nisi eum. Quod si bonus illis, quanto magis isti?

 

   Hoy nos lo realzaba en pocas palabras, pero preciosamente la lectura del profeta Jeremías: E Señor es bueno para los que en él esperan y para el alma que lo busca. Subrayemos el detalle de la diferencia de número en la misma frase: el verbo "esperar" está en plural, como si fuera algo común a muchos; pero el verbo buscar en singular, porque corresponde a una pureza singular, a una gracia singular, a una perfección singular, propia de quien, además de esperarlo todo de Dios, a nadie busca sino a él. Si su bondad es grande con los primeros, ¿cuánto mayor no será con éstos?

 

Capítulo 9

 

§ 1

 

   Merito proinde quaerenti illum animae respondetur: Altissimum posuisti refugium tuum. Neque enim sic Deum sitiens  anima,  aut  cum  Petro  ei  in  terreno  monte facere tabernaculum, aut cum Maria deinceps eum tangere vult  in terra, sed plane clamat: Fuge, dilecte mi; assimilare capreae hinnuloque cervorum super montes Bethel. Audivit enim dicentem: Si diligeretis me, gauderetis utique, quia vado ad Patrem, quia Pater maior me est. Audivit dicentem: Noli me tangere, nondum enim ascendi ad Patrem. Et caelestis iam non ignara consilii clamat cum Apostolo: Etsi cognovimus Christum secundum carnem, sed nunc iam non novimus. Super montes, inquit, Bethel, supra omnem videlicet Principatum et Potestatem, super Angelos et Archangelos, Cherubim quoque et Seraphim  -neque enim alii sunt montes domus Dei, quod sonat Bethel-, plane in dextera Patris, ubi iam non sic Pater maior eo, in dextera Altissimi coaltissimum apprehendere concupiscens. Haec enim est vita aeterna, fratres, ut Patrem cognoscamus verum Deum, sed et quem misit Iesum Christum, verum nihilominus et unum cum eo Deum, super omnia benedictum in saecula. Amen.

 

     Con razón, pues, se dice al alma que lo busca: Hiciste del Altísimo tu refugio. Porque, si tiene tal sed de Dios, no desea hacer tres chozas, como Pedro en el monte terrenal, o tocarle, como María en esta vida, sino que exclama rotundamente: Date prisa, amor mía, como el gamo, como el cervatillo por las lomas de Betel. Porque ha oído sus palabras: Si me amarais, os alegraríais de que me vaya con el Padre, porque el Padre es más que yo. También le escuchó: Suéltame, que aún no estoy arriba con el Padre. Y, conociendo este consejo celestial, dice con el Apóstol: Aun cuando hemos conocido a Cristo según la carne, añora ya no lo conocemos así. Por las lomas de Betel, dice; esto es, por encima de todos los principados y potestades, ángeles y arcángeles, querubines y serafines, pues no hay otros montes, sino ésos; en la casa de Dios, que eso significa Betel. Es decir, en la derecha del Padre, don e va el Padre no es más que él; en la derecha del Altísimo, deseando poseer al Coaltísimo. Esta es la vida eterna: reconocer al Padre como único Dios verdadero, y a su enviado Jesucristo, verdadero Dios y uno con él, soberano y bendito por siempre. Amén.