SERMO  TERTIUS  / SERMON TERCERO

 

DE SEPTEM COLUMNIS

 

LAS SIETE COLUMNAS

 

 

Capítulo 1

 

§ 1

 

     In adventu Domini quem celebramus, si personam venientis intueor, non capio excellentiam maiestatis. Si attendo ad quos venerit, dignationis magnitudinem expavesco. Stupent certe et angeli de novo, videntes infra se quem supra se semper adorant, manifeste iam et ascendentes et descendentes ad Filium hominis. Si considero propter quid venerit, amplector, quoad possum, inaestimabilem latitudinem caritatis. Si modum cogito, exaltationem agnosco humanae conditionis. Venit siquidem universitatis Creator et Dominus, venit ad homines, venit propter homines, venit homo.

 

    Cuando considero, al celebrar este tiempo de Adviento del Señor, quién es el que viene, me desborda la excelencia de su majestad. Y, si me fijo hacia quiénes se dirige, me espanta su gracia incomprensible. Los ángeles no salen de su asombro al verse superiores a aquel que adoran desde siempre y cómo bajan y su en, a la vista de todos, en torno al Hijo del hombre. Al considerar el motivo de su venida, abarco, en cuanto me es posible, la extensión sin límites de la caridad. Y cuando me fijo en las circunstancias, comprendo la elevación de la vida humana. Viene el Creador y Señor del mundo, viene a los hombres. Viene por los hombres. Viene el hombre.

 

§ 2

 

     Sed dicet aliquis:.Quomodo venisse dicitur, qui semper ubique fuit? Erat quidem in mundo, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit. Non ergo venit qui aderat, sed apparuit qui latebat. Unde et humanam, in qua agnosceretur, induit formam, qui nimirum in divina lucem habitat inaccessibilem. Nec sane inglorium maiestati apparere propria in similitudine sua, quam fecerat ab initio, nec indignum Deo, a quibus in substantia sua non poterat agnosci, in imagine exhiberi, ut qui fecerat hominem ad imaginem et similitudinem suam, ipse hominibus innotesceret factus homo.

 

  Alguien dirá: ¿Cómo puede hablarse de la venida de quien siempre ha estado en todas partes? Estaba en el mundo, y, aunque el mundo lo hizo él, el mundo no lo conoció. El Adviento no es una llegada de quien Ya estaba presente; es la aparición de quien permanecía oculto. Se revistió de la condición humana para que a través de ella fuera posible conocer al que habita en una luz inaccesible. No desdice de la majestad aparecer en aquella misma semejanza suya que había creado desde el principio. Tampoco es indigno de Dios manifestarse en su propia imagen a quienes resulta inaccesible su identidad: El que había creado al hombre a su imagen y semejanza, se hizo hombre para darse a conocer a los hombres.

 

Capítulo 2

 

§ 1

 

       Huius ergo adventus tantae maiestatis, tantae humilitatis, tantae caritatis, tantae etiam glorificationis nostrae, ab universa Ecclesia semel in anno sollemnis memoria celebratur. Sed utinam ita semel ageretur, ut semper! Id quippe dignius. Quantae enim insaniae est, ut post tanti Regis adventum aliis quibuslibet negotiis homines velint seu audeam occupari, et non magis, omissis omnibus, soli eius cultui vacent, nec in eius praesentia cuiusquam meminerint ceterorum? Sed non omnium est quod ait Propheta: Memoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt: siquidem nec omnes haec memoria pascit. Sane nemo quod non gustavit, sed neque quod tantum gustavit eructuat. Ructus quippe non nisi de plenitudine et satietate procedit. Propterea quorum saecularis est mens et vita, memoriam hanc, etsi celebrant, non eructuant, sine devotione et affectione  dies istos arida quadam consuetudine observantes. Denique, quod damnabilius est, huius dignationis memoria datur in occasionem carnis, et videas eos tanta sollicitudine diebus istis vestium gloriam, ciborum parare delicias  ac si haec et huiusmodi quaerat in nativitate sua Christus, et ibi suscipiatur dignius, ubi haec accuratius exhibentur. Sed ipsum audi dicentem: Superbo oculo et insatiabili corde, cum hoc non edebam.

 

    La Iglesia universal celebra cada año la solemne memoria de la venida de tanta majestad, tanta humildad y tanta caridad, e incluso de nuestra incomparable exaltación.¡Y ojalá fuese una perenne realidad! Sería o más propio.¡Qué incongruente es la vida humana después de la venida de Rey tan extraordinario si buscamos y nos comprometemos con otros asuntos embarazosos en vez de dedicarnos a este único culto, dejando de lado en su presencia todo lo demás! Pero no todos cumplen lo del Profeta: Eructan la memoria de tu inmensa suavidad. Ni todos se alimentan de esta memoria. Es evidente que no se puede eructar sin haber gustado, pero tampoco lo hará el que se ha contentado con sólo gustar. La plenitud y la saciedad provocan el eructo. Por eso, los de vida y mentalidad mundana, aunque celebran esta memoria, no eructan nunca. Pasan estos días en la aridez habitual, sin devoción y sin afecto. Y lo que es más reprochable, la memoria de este acontecimiento les da pie a consuelos carnales. Por eso los ves que preparan durante estos días vestidos elegantes y refinamientos culinarios, como si Cristo en su nacimiento buscara cosas parecidas y se le tributara una acogida más cálida donde aparecen semejantes detalles. Oye sus palabras: Con los de ojos engreídos y de corazón insaciable no compartiré mi pan.

 

§ 2

 

     Quid tanta ambitione vestes paras in natale meum? Detesto ego superbiam, non amplector. Quid tanta sollicitudine ciborum copias reponis in tempus illud? Damno ego carnis delicias, non accepto. Plane insatiabilis es corde, tanta parans et ex tam longo, nam corpori utique et pauciora sufficerent, et quae possent opportunius inveniri. Celebrans ergo adventum meum, labiis me honoras, sed cor tuum longe est a me. Non me colis, sed Deus tuus venter est, et gloria in confusione tibi. Infelix omnino, qui voluptatem corporis et saecularis colit gloriae vanitatem; beatus autem populus, cuius est Dominus Deus eius.

 

   ¿A qué vienen tantos antojos en e vestido para preparar mi nacimiento? Detesto la ostentación; no la quiero. ¿A qué tanto prurito durante estos días hacia todo tipo de manjares? Repruebo las satisfacciones del cuerpo; no las acepto. Tienes un corazón insaciable preparando tantas cosas y gastando tanto tiempo, cuando el cuerpo necesita de muy poco y sólo lo que le sale al paso. Celebras, sí, mi Adviento con los labios, pero tu corazón está lejos de mí. No me honras. Tu dios es tu estómago, y tu gloria, tu misma vergüenza. Desgraciado hasta los tuétanos el que fomenta los deleites del cuerpo y la vanidad de la jactancia. Dichoso el pueblo cuyo Dios es su Señor.

 

Capítulo 3

 

§ 1

 

       Fratres, nolite vos aemulari in malignantibus, neque zelaveritis facientes iniquitatem. Intelligite magis in novissima eorum, et compatimini eis ex animo, et orate pro eis qui praeoccupati sunt in delicto. Haec enim faciunt miseri, quia ignorantiam Dei habent, nam, si cognovissent, numquam Dominum gloriae  tanta adversum se insania provocarent.

 

    Hermanos, no os exasperéis por los malvados ni envidiéis a los inicuos. Pensad, más bien, en su destino, compadeceos entrañablemente y orad por los que viven enredados en el pecado. Obran así esos miserables porque desconocen a Dios, pues si lo hubiesen conocido, nunca habrían provocado al Señor de la gloria en contra de ellos.

 

§ 2

 

     Nos autem, dilectissimi, excusationem de ignorantia non habemus. Plane nosti eum, quisquis hic es, et si dixeris quia non novi eum, eris similis saecularibus, mendax. Denique si eum  non  nosti,  quis te huc adduxit, aut quomodo huc venisti? Alioquin quando tibi persuaderi posset, carorum affectibus,  corporis  voluptatibus,  saeculi vanitatibus  sponte abrenuntiare, et iactare cogitatum tuum in Domino, et omnem sollicitudinem in eum proicere, de quo nihil bene, immo tam male, conscientia teste, merueras? Quis tibi, inquam, persuadere id posset, si nescires quia bonus Dominus sperantibus in se, animae quaerenti ipsum, nisi cognovisses et tu quia suavis est Dominus, et mitis, et multae misericordiae, et verax?  Haec autem unde nosti, nisi quia non solum ad te, sed etiam in te venit?

 

   Para nosotros, queridos, no hay excusa de ignorancia. Sabes bien quién es. Y si dijeras- que no lo conoces, serás, como los mundanos, un mentiroso. Pero supongamos que no lo conoces; respóndeme entonces: ¿quién te trajo a este lugar? ¿Cómo llegaste hasta aquí? ¿Quién te ha persuadido a renunciar espontáneamente al cariño de tus amigos, a los placeres del cuerpo, a las vanidades del mundo; y encomendar tus afanes al Señor, descargando en él todo tu agobio? Nada bueno te merecías; al contrario, mucho mal, según el testimonio de tu con- ciencia. ¿Quién, repito, podría persuadirte de todo eso, si ignorabas que el Señor es bueno para los que esperan en él y para el alma que lo busca? ¿Si no supieses que el Señor es bueno y piadoso, muy misericordioso y fiel? ¿Dónde has aprendido todo esto sino en su venida a ti y en ti?

 

Capítulo 4

 

§ 1

 

     Triplicem enim eius adventum novimus: ad homines, in homines, contra homines. Ad omnes quidem indifferenter, non autem ita in omnes, aut contra omnes. Sed quia primus et tertius noti sunt, utpote manifesti de secundo, qui spiritualis et occultus est, ipsum audi dicentem: Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater meus diligit eum, et ad eum veniemus,  et mansionem apud eum faciemus. Beatus apud quem mansionem facies, Domine Iesu. Beatus in quo Sapientia aedificat sibi domum, excidens columnas septem. Beata anima quae sedes est Sapientiae.

 

    Conocemos, efectivamente, tres venidas suyas: a los hombres, en los hombres y contra los hombres. Vino para todos los hombres sin condición alguna, pero no así en todos o contra todos. La primera y tercera venidas son conocidas por ser manifiestas. Sobre la segunda, que es espiritual y latente, escucha al Señor lo que dice: El que me ama, cumplirá mi palabra; mi Padre lo amará, vendremos a él y en él haremos una morada. Dichoso aquel en quien haces tu morada, Señor Jesús. Dichoso aquel en quien la sabiduría se ha edificado una casa. Ha labrado siete columnas. Feliz el alma que es trono de la Sabiduría.

 

§ 2

 

     Quaenam est illa? Anima utique iusti. Merito plane, quia iustitia et iudicium praeparatio sedis tuae. Quis in vobis est, fratres, qui desiderat in anima sua sedem  arare Christo?  Ecce quaenam illi serica quae tapetia, quo  pulvinar oporteat praeparari: Iustitia, inquit, et iudicium praeparatio sedis tuae. Iustitia virtus es, quod suum est unicuique tribuens. Tribue ergo tribus quae sua sunt. Redde superiori, redde inferiori, redde aequali cuique quod debes, et digne celebras adventum Christi, parans ei in iustitia sedem suam. Redde, inquam, reverentiam praelato et oboedientiam, quarum altera cordis, altera corporis est. Nec enim sufficit exterius obtemperare maioribus nostris, nisi ex intimo cordis affectu sublimiter sentiamus de eis. Quod etsi tam manifeste indigna innotuerit praelati alicuius vita, ut nihil omnino dissimulationis, nihil excusationis admittat, propter eum tamen a quo est omnis potestas, ipsum quem modo talem novimus, excelsum reputare debemus, non praesentibus personae meritis, sed ordinationis divinae et dignitati ipsius officii deferentes.

 

   ¿Y quién es ésa? El alma del justo, porque la justicia y el derecho preparan tu trono. ¿Quién de entre vosotros, hermanos, desea preparar en su alma un trono para Cristo? Piense en las sedas, alfombras y almohadas que debe prepararle. Está escrito que la justicia y el derecho preparan su trono. La virtud de la justicia consiste en distribuir a cada cual lo que le corresponde. Por tanto, distribuye tú a tres lo que es de ellos. Devuelve al superior, devuelve al inferior, devuelve al compañero lo que les debes. Entonces celebrarás convenientemente la venida de Cristo, preparándole en la justicia su trono. Devuelve, insisto, reverencia y obediencia al superior; la primera, en cuanto disposición de corazón; la segunda, como actitud externa. No  asta obedecer exteriormente. Debemos enaltecer a nuestros superiores con el íntimo afecto del corazón. Y aunque conozcamos la vida reprochable de algún prelado y no hubiese posibilidad de disimulo ni de excusa, incluso entonces, por respeto a aquel de quien deriva toda autoridad, este otro que así conocemos se hace acreedor de estima, no por unos méritos que no tiene, sino por deferencia al plan divino y a la misión que desempeña.


 

Capítulo 5

 

§ 1

 

    Sic et fratribus nostris, inter quos vivimus, ipso iure fraternitatis et societatis humanae consilii sumus et auxilii debitores. Haec enim volumus ut et ipsi nobis impendant: consilium quo erudiatur ignorantia nostra, auxilium quo iuvetur infirmitas nostra. Sed forte erit inter vos qui tacitus respondeat, dicens: Quod ego consilium dabo fratri, cui nec unum quidem dicere verbum fas est absque licentia?  Quod auxilium impendere est, cum nec minimum aliquid agere liceat absque oboedientia?

 

    Igualmente, respecto a nuestros hermanos, con los que compartimos la vida, estamos obligados a prestar ayuda y consejo por un mismo derecho de paternidad y de solidaridad humana. Incluso nosotros deseamos sus servicios: consejo que instruya nuestra ignorancia, y ayuda que sostenga nuestra debilidad. Quizá alguien de vosotros pensará: ¿Qué consejo puedo yo dar al hermano, si no se me permite ni musitar una palabra sin permiso? ¿Qué ayuda puedo ofrecer, cuando debo contar, hasta en lo más mínimo, con el superior?

 

§ 2

 

     Ad quod ego: Non deerit certe quod facias tantummodo caritas fraterna non desit. Nullum ego consilium melius arbitror, quam si exemplo tuo fratrem docere studeas  quae oporteat, quae non oporteat fieri, provocans eum ad meliora et consulens ei, non verbo neque lingua, sed opere et veritate. An vero utilius aut efficacius auxilium aliquod est quam ut ores devote pro eo, ut non dissimules redarguere culpas eius, ut non modo nullum ei offendiculum ponas, sed et sollicitus sis, quantum praevales, tamquam an e us pacis  de regno Dei scandala tollere  et occasiones scandalorum penitus removere? Si talem te fratri consiliarium et auxiliarium exhibes, reddis ei Quod debes, nec habet unde causetur.

 

   Yo te respondo: Nada echarás en falta si vives el amor fraterno. Creo que el mejor consejo es tu actitud de enseñar a tu hermano lo que conviene y lo que no conviene hacer; estimulándolo y aconsejándole en lo mejor no con palabras ni con la lengua, sino con la conducta y la verdad. ¿Puede imaginarse una ayuda más útil y eficaz que la oración fervorosa por él, sin pasar por alto sus faltas? De este modo no le pones tropiezo y además, en la medida de lo posible, te preocupas, como el mensajero de paz, de arrancar de raíz los escándalos y de evitar las ocasiones de escándalo en el reino de Dios. Si te portas con tu hermano como consejero y amparo, le devuelves lo que le debes, y él ya no podrá quejarse de nada.

 

Capítulo 6

 

§ 1

 

    Porro si cui forte praelatus es, huic sine dubio teneris debitor, sollicitudinis amplioris. Exigit a te et ipse custodiam et disciplinam: custodiam quidem, ut possit cavere peccatum; disciplinam vero, ut quod minus cavit, minime maneat impunitum. Quod etsi nemini fratrum praeesse videris, habes tamen sub te, cui custodiam hanc et disciplinam oporteat exhiberi. Dico autem corpus tuum, quod sine dubio regendum accepit spiritus tuus. Debes ei custodiam, ut non regnet in eo peccatum, nec membra tua arma fiant iniquitati. Debes et disciplinam, ut dignos faciat paenitentiae fructus, castigatum et subditum servituti.

 

    Si eres superior de al quien, le debes mayor delicadeza y solicitud. Te exige fidelidad y disciplina. Fidelidad para evitar el pecado y disciplina para que no quede impune lo que no se procura evitar. Incluso, si no eres superior de ningún hermano, te queda la responsabilidad de expresar esta fidelidad y disciplina. Me refiero a tu cuerpo, que tu espíritu asumió para dirigirlo. Le debes fidelidad para que no reine en él el pecado, no para que tus miembros se conviertan en instrumentos de iniquidad. Le debes disciplina para que dé frutos dignos de arrepentimiento, castigándolo y obligándolo a que te sirva.

 

§ 2

 

     Longe tamen graviori et periculosiori debito tenentur adstricti, qui pro multis animabus reddituri sunt rationem. Quid ego infelix? Quo me venam, si tantum thesaurum, si pretiosum depositum istud, quod sibi Christus sanguine proprio pretiosius iudicavit, contigerit negligentius custodire? Si stillantem in cruce Domini sanguinem collegissem essetque repositus penes me in vase vitreo, quod et portari saepius oporteret, quid animi habiturus essem in discrimine tanto? Et certe id servandum accepi, pro quo mercator non insipiens, ipsa utique Sapientia, sanguinem  illum dedit. Sed et habeo thesaurum istum in vasis fictilibus, et quibus multo plura quam vitreis imminere pericula videantur.

 

     Pero la deuda más grave y peligrosa pesa sobre quienes tienen que rendir cuentas de muchas almas. ¿Qué haré yo, desgraciado? ¿Hacia dónde me volveré, si he descuidado este tesoro tan estimable y este depósito tan precioso, que Cristo apreció mucho más que su propia sangre? Si hubiese recogido la sangre del Señor que goteaba de la cruz y la hubiese guardado en un vaso de cristal con la obligación de ir trasladándolo de lugar,¡qué atención pondría en evitar cualquier riesgo! Pues he recibido un encargo parecido; por él, un comerciante inteligente, la Sabiduría misma, entregó su sangre. Pero llevo este tesoro en vasijas de barro, que corren más riesgo que los recipientes de cristal.

 

§ 3

 

     Accedit sane a  sollicitudinis cumulum et pondus timoris, quod cum et meam, et proximi conscientiam servare necesse sit neutra mihi satis est nota. Utraque abyssus est imperscrutabilis, utraque mihi nox est, et nihilominus exigitur a me utriusque custodia, et clamatur: Custos quid de nocte, custos quid de nocte? Non est mihi dicere cum Cain: Numquid custos fratris mei sum ego? Sed est fateri humiliter cum Propheta, quia nisi Dominus custodierit civitatem, frustra vigilat qui custodit eam. In eo tamen excusabilis ego videor, si, ut praedixi, debitam exhibeo custodiam pariter et disciplinam. Quod si priora quoque quattuor non defuerint, dico autem erga praelatos reverentiam et oboedientiam, consilium et auxilium erga fratres, quod ad iustitiam pertinet, non imparatam sedem inveniet Sapientia.

 

  A este cúmulo de solicitudes hay que añadir el peso del temor, que exige la fidelidad de mi conciencia y la de los demás. Ninguna de las dos conozco lo suficiente. Ambas son un abismo insondable, una noche. Y, sin embargo, se me exige responsabilidad y me repiten sin cesar: Centinela, ¿qué hay en la noche? ¿Qué hay en la noche? Y yo no puedo contestar como Caín: ¿Soy yo el guardián de mi hermano? Más bien debo confesar humildemente con el profeta: Si el Señor no guarda la ciudad, en vano vigila el que la defiende. Unicamente se me podrá excusar si, como he dicho, me desvelo en la fidelidad y en la disciplina. Y si se dan las cuatro condiciones ya mencionadas que conciernen a la justicia, es decir, la reverencia y obediencia a los superiores y el consejo y ayuda a los hermanos, entonces encontrará la Sabiduría un trono adecuado.

 

Capítulo 7

 

§ 1

 

     Et fortassis hae videantur sex columnae, quas excidit in domo, quam aedificavit sibi; et septima quoque quaerenda est, si forte et eam nobis notam facere ipsa dignetur.

 

    Estas son, al parecer, las seis columnas que labró la Sabiduría en la casa que se edificó para sí misma. Pero hemos de buscar la séptima, por si acaso la Sabiduría nos la da a conocer.

 

§ 2

 

     Quid vero prohibet, sicut sex in iustitia, septimam quoque intelligi in iudicio?  Neque enim iustitia sola, sed Iustitia, inquit, et iudicium praeparatio sedis tuae. Denique si praelatis, et aequalibus, et inferioribus reddimus quod oportet, nihilque accipiet Deus? At ei plane quod debet retribuere nemo potest, quod  tam copiose accumulaverit super nos  misericordiam suam, quod tam multa deliquerimus ei, quod tam fragiles et nihili simus, quod tam plenus et sufficiens ille sibi, et bonorum omnium  nostrorum non egens.

 

   ¿Qué impide que así como la seis columnas mencionadas significan la justicia, la séptima signifique el juicio? No se habla sólo de la justicia, sino de la justicia y el Juicio que sostiene tu trono. En fin, si a los superiores, a los iguales y a los inferiores les damos lo que les corresponde, ¿Dios no recibirá nada? Es cierto que nadie puede   volverle lo que se le debe, pues ha derramado copiosamente su misericordia sobre nosotros y le hemos ofendido mucho; somos muy frágiles e insignificantes, y él se basta así mismo, no necesitando nada de nosotros.

 

§ 3

 

     Audivi tamen dicentem eum, cui incerta et occulta sapientiae suae revelaverat, quia honor regis iudicium diligit. Nihil quod in se est a nobis exigit amplius; tantum dicamus iniquitates nostras, et iustificabit nos gratis, ut gratia commendetur. Diligit enim animam, quae in conspectu eius et sine intermissione considerat, et sine dissimulatione diiudicat semetipsam. Idque iudicium non nisi propter nos a nobis exigit, quia si nosmetipsos iudicaverimus, non utique iudicabimur. Propterea sapiens veretur omnia opera  sua,  scrutatur,  discutit,  diiudicat universa. Honorat quippe veritatem, qui se et sua omnia, in eo statu quo veritas habet, et agnoscit veraciter, et humiliter confitetur.

 

  Sin embargo, he oído decir al que se le había revelado los decretos y los misterios de su sabiduría que el honor del rey ama el juicio. No se nos pide más de lo Justo. Basta con que confesemos nuestros pecados para que nos rehabilite gratuitamente en alabanza de su gracia. Ama al alma que vive siempre en su presencia y que se Juzga a sí misma sin disimulo. Se nos exige ese juicio para nuestro propio provecho; porque, si nos juzgamos a nosotros mismos, no nos juzgarán a nosotros. Por eso, el sabio recela de todas sus acciones, sondea, esclarece y enjuicia todo. Honra a la verdad el que se conoce de veras a sí mismo y todo lo que le concierne, en la situación en que realmente se encuentra, y se confiesa con humildad.

 

§ 4

 

     Audi denique manifestius a te iudicium exigi post iustitiam: Cum feceritis  inquit, omnia, quae praecepta sunt vobis, dicite: Servi inutiles sumus. Haec plane, quod in homine est, digna sedis, praeparatio  Domino maiestatis, ut et iustitiae mandata studeat observare, et semper indignum sese et inutilem arbitretur.

 

   Escucha, por fin, cómo se pide con mayor insistencia que practiques el Juicio después de la justicia: Cuando hayáis hecho todo lo que está mandado, decid: Somos unos criados inútiles. Esto es lo que pertenece al hombre, como trono digno y disponible al Señor de majestad; pero con tal de que se afane en cumplir los mandatos de la justicia y se tenga siempre por indigno e inútil.